کارشناس رسمی دادگستری رشته حفاظت محیط زیست
پارک‌های ملی و آثار طبیعی سرمایه یک ملت محسوب می‌شوند. سرمایه ای که هم از لحاظ معنوی و هم از لحاظ مادی حائز اهمیت است. متاسفانه بسیاری از گونه های گیاهی و جانوری در معرض نابودی قرار دارند و عوامل مختلفی نیز در این مسئله دخیل هستند. رشد ngo های محیط زیستی نشان از تلاش برای پایان دادن به این وضعیت بحرانی هستند.
پارک‌های ملی و آثار طبیعی جهت حفاظت از گونه های گیاهی و جانوری ایجاد شده اند. این پارک ها عمدتا حفاظت شده محسوب می شوند و در صورتی که به آنها تجاوز شود کارشناس رسمی دادگستری محیط زیست وظیفه بررسی آن را بر عهده دارد. در این مقاله به کمک کارشناس دادگستری محیط زیست به مصادیق تجاوز به پارک های ملی و آثار طبیعی خواهیم پرداخت و در خصوص اختلافات و مجازات متخلفان مباحثی را مطرح می‌کنیم.
پارک ملی منطقه ای حفاظت شده است که ممکن است کوه، دریاچه، مرتع و یا دشت ها باشند. آثار طبیعی به آثار خاص و یا مکان‌های دارای گونه های گیاهی و جانوری استثنائی گفته می‌شود که این خاص و استثنائی بودن زمینه محافظت از آنها را فراهم آورده است. موضوع حفاظت از آثار طبیعی به 50 سال پیش بر‌می‌گردد و اولین پارک ملی در ایران نیز در سال 1346 ایجاد شد.
در حال حاضر بیش از سی پارک ملی در کشور وجود دارد. علاوه بر پارک های ملی مناطقی نیز تحت عنوان مناطق حفاظت شده و پناهگاه‌های حیات وحش ایجاد شده اند که از آنها به مناطق چهارگانه تحت حفاظت سازمان محیط زیست نام می‌برند.
تجاوز به پارک‌های ملی و آثار طبیعی مصادیق متعددی دارد که با بررسی هر کدام و ذکر مثال هایی در خصوص اختلافات این حوزه نقش کارشناس رسمی محیط زیست را به خوبی توضیح خواهیم داد. تجاوز در مناطق حفاظت شده محیط زیست را حداقل در دو معنا می توان فهمید. اول ساخت و ساز‌های غیر قانونی و دیگری ضرر رساندن به گونه های محافظت شده. ضرر رساندن به طرق مختلفی انجام می‌شود. صید و شکار، قطع درختان، افروختن آتش، قطع گونه های گیاهی، چرای دام‌ها در مراتع و اقدام به کشت و زرع از شایع ترین مصادیق بشمار می‌روند.
بسیاری از افراد خصوصا در روستاها و در محل هایی که عشایر ها قصد اسکان دائمی دارند، اقدام به ساخت و ساز‌های مختلف می‌کنند. این ساخت و ساز ها در بسیاری از مواقع از روی ناآگاهی انجام می شود. هر مکانی با هر کاربری در صورتی که مجوز نداشته باشد تخریب خواهد شد. ساخت و ساز از آن جا که فیزیکی و بارز است به راحتی قابل کنترل و برخورد هستند.
اما موضوعی که گاها پیچیدگی هایی برای کارشناس محیط زیست ایجاد می‌کند، ضرر رساندن به گونه های محافظت شده است. مهم ترین شایع ترین آن اقدام به شکار است البته قطع درختان نیز متاسفانه بسیار رایج شده است و از لحاظ کمی این موضوع در صدر تخلفات است.
به طور کلی سه نوع مجازات برای تجاوز به این محل‌ها در نشر گرفته شده است. 1- تخریب اماکن و یا واحد های صنعتی بدون مجوز 2- جرایم نقدی 3- مجازات حبس
مورد اول که بارز است در صورتی که کارشناس رسمی دادگستری محیط زیست تایید کند که مکانی در منطقه محافظت شده و بدون مجوز ساخته شده است دادگاه حکم به تخریب آن محل خواهد داد و با توجه به جزئیات پرونده ممکن مجازات دیگری نیز برای متخلف در نظر بگیرد.
جرایم نقدی بسیار پیچیده محاسبه می‌شوند مثلا برای هر گونه جانوری جریمه خاصی در نظر گرفته اند که بعدا به این موضوع خواهیم پرداخت اما به طور کلی قطع درختان و بوته ها و یا شکار حیوانات معمولی بین سی صد تا یک میلیون و پانصد هزار تومان جریمه در نظر گرفته اند و برای موراد دیگر تا هشت میلیون و پانصد هزار تومان جریمه نیز ممکن است صادر شود. جالب است بدانید در بعضی گونه‌های خاص مثل گوزن و یوز ایرانی و یا نهنگ ها جرایم سنگین و بیش از هفتاد میلیون تومان بسته به نوع جانور در نظر گرفته شده است.
میزان حبس هم تابعی از متغیرهای فوق است اما معمولا بین سه ماه تا سه سال حبس در انتظار شکارچیان غیر مجاز و کسانی که به محیط زیست خسارت وارد می‌کنند در نظر گرفته می‌شود.
کارشناس دادگستری محیط زیست گاها با موراد بسیار استثنائی هم روبه رو می‌شود. برای مثال شکارچی را فرض کنید که پلنگ ماده ای را شکار کرده است که باردار بوده، جریمه این فرد به چه صورت تعیین خواهد شد و یا فردی باعث آتش سوزی در یک منطقه حفاظت شده، شده است فرض کنید 100 گونه جانوری و 1000 هزار درخت از بین رفته باشد. میزان مجازات او به چه صورت خواهد بود. برای اطلاعات بیشتر در این خصوص می‌توانید با کارشناس رسمی محیط زیست مشورت کنید.
انسان‌ها دهه‌ها شادمان از پیشرفت تکنولوژی بودند. ابزارها و ماشین آلات جدید امکانی را ایجاد کرده بود تا مردم زندگی آسوده‌تری داشته باشند. راحت تر سفر کنند، راحت تر از طبیعت استفاده کنند. بی جهت نیست اگر بگوییم انسان‌های در آستانه تکنولوژی خود را خوشبخت ترین قوم تاریخ می‌دانستند. اما دیری نپایید که تعدد این وسایل نقلیه، زندگی در بهشت مدرن را تبدیل به جهنمی از بیماری ها و خسارات کرد تا آرزوی یک روز بدون ماشین را داشته باشند و یا زندگی در روستایی دور افتاده.
یکی از بارزترین بحران‌های دنیای جدید آلودگی هوای شهر ها به دلیل تردد بیش از اندازه وسایل نقلیه است. کارشناس رسمی دادگستری محیط زیست وظیفه برآورد خسارت های ناشی از خروجی وسایل نقلیه را بر عهده دارد. در این مقاله ابتدا به ارزیابی میزان خسارت وارده به پدیده‌هایی که در معرض آسیب هستند می‌پردازیم و سپس در خصوص پیشنهاداتی که کارشناس دادگستری محیط زیست جهت جلوگیری از این خسارات از آنها حمایت می‌کند، خواهیم پرداخت.
جالب است بدانید آمار‌های جهانی خسارت 10 میلیارد دلاری در هر سال را بابت آلودگی هوا در ایران پیش بینی کرده اند که این آمار بیشتر هم خواهد شد و با آمار داخلی نیز مطابقت دارد. بیش از سی درصد این خسارات مربوط به کلان شهر تهران است و عامل 80 درصد این آلودگی‌ها خودروها هستند. بنابراین می‌توان ادعا کرد وسایل نقلیه سالانه بیش از 8 میلیارد دلار به کشور خسارت وارد می‌کنند. احتمالا اهمیت کار کارشناس رسمی محیط زیست را با آمار‌های عجیب فوق به خوبی درک کرده‌اید. این میزان خسارت چند برابر بودجه یک وزارتخانه مهم در کشور هم به حساب می‌آید.
برای بررسی خسارت ابتدا باید منابع آلودگی را به دقت بررسی کرد. بهترین روش برای این کار محاسبه میزان مصرف سوخت وسایل نقلیه است. برای مثال اگر هر ماه 10 میلیون لیتر بنزین در تهران و 100 تن گاز مایع مصرف شود می توان اطلاعات مربوط به خودروها و میزان تولید آلودگی آنها را به دست آورد تا به عدد مشخصی از میزان آلاینده‌ها دست پیدا کنیم. سپس با تفکیک آلاینده ها و متغیر‌هایی که از آلاینده‌ها تاثیر می‌پذیرند و تعیین درصد و میزان خسارت وارده بر هر متغیر رقمی را به عنوان میزان خسارت تخمین زد.
اما تعیین دقیق میزان خسارت کار چندان آسانی برای کارشناس رسمی محیط زیست نخواهد بود. مثلا اینکه آلودگی چه میزانی بر سلامت انسان تاثیر دارد و این میزان تاثیر چه خساراتی را وارد می‌کند و تبدیل این خسارت به اعداد و ارقام نه تنها کار سختی است بلکه شدنی هم به نظر نمی رسد بنابراین کارشناس ناچار است تا اقدام به تخمین زدن کند.
هر ساله آمار‌هایی در خصوص بیماری سرطان و یا بیماری های تنفسی ناشی از آلودگی منتشر می‌شود اما تعیین دقیق میزان خسارت آن بسیار سخت است. علاوه بر انسان، طبیعت، بناهای تاریخی، ساختمان‌ها، حیوانات و بسیاری موراد دیگر نیز در معرض آسیب ناشی از آلودگی هوا قرار دارند.
برای جلوگیری از این خسارت‌های هنگفت راهکار‌هایی پیشنهاد شده است و بعضی از این راهکار ها نیز در حال اجرا شدن هستند. اولین راهکار ایجاد طرح ترافیک برای کمتر شدن تردد خودروهاست. طرح ترافیک سالیان درازی است که در برخی کلان شهر ها اجرا می‌شود. این طرح باعث هزینه زا بودن تردد خودروها می‌شود که احتمالا انگیزه تردد بی‌مورد بسیاری از صاحبین خودروها را کم خواهد کرد. هر چند طرح ترافیک فعلی از مشکلاتی چه در نوع طرح و چه در فرآیند اجرای آن دارد اما تا حدودی توانسته است مردم را به سمت وسایل نقلیه عمومی سوق دهد. وضعیت آلودگی هوا با این طرح کمی بهبود پیدا کرده است. شاید هم بهتر است بگوییم بد تر از این بد نشده است. برای درک تاثیر این طرح کافی است تصور کنید همه خودروها بدون هیچ محدودیتی وارد خیابان ها شوند. احتمالا هرگز به خانه نرسند.
هزینه‌هایی که بابت این طرح گرفته می‌شود هم می تواند در اموری مثل افزایش جایگاه‌های سوخت پاک و سرمایه گذاری در بخش تولید وسایل نقلیه برقی استفاده شود تا که شاید در آینده این وضعیت بحرانی بهبود پیدا کند.
طرح زوج و فرد که معمولا با اصطلاح محدوده آبی می‌شناسیم هم از طرح های تاثیرگذار در جهت کنترل آلودگی هوا بوده است. اما کارشناس محیط زیست معتقد است به دلیل افزایش تعداد خودروها در کلان شهر ها، باید راه حل های جدیدی برای کنترل این وضعیت به صورت همزمان با طرح های فعلی اجرا شود. چرا که طرح‌های مذکور با وجود موثر بودن نتوانسته اند مانع اعلام وضعیت اضطراری در بعضی از روزها شوند.
طرح‌های دیگری مانند الزام به معاینه فنی نیز در نظر گرفته شده است که مانند سایر طرح‌ها تاثیر گذار اما نابسنده بوده است و مشکل آلودگی هوا را رفع نخواهد کرد.
اما آخرین طرحی که از آن صحبت خواهیم کرد، ارتباط مستقیمی با کارشناس رسمی دادگستری محیط زیست پیدا خواهد کرد. طرح منع استفاده از خودرو‌های آلودگی زا و فرسوده است. این خودروها در صورت تردد توقیف خواهند شد و باید پاسخگوی عمل خود در مراجع قضائی باشند.
کارشناس رسمی دادگستری حفاظت محیط زیست نقش مهمی در زمینه برآورد میزان خسارت وارده به آب های زیرزمینی نظیر چاه ها، قنات ها و ... ایفا می نماید. آب های زیرزمینی منابع ارزشمندی هستند که به عنوان مهمترین منابع آب شیرین در جهان شناخته می شوند. این آب ها حاصل بارش باران و فرو رفتن آن در زمین می باشند که مسلما بهره برداری از آن ها با سرعت بالاتری نسبت به ایجادشان انجام می گیرد.
در دنیای امروز، حجم آب در این منابع به میزان زیادی کاهش یافته است و فاجعه بارتر از آن، قرار گیری این منابع در برابر انواع آلودگی ها است که می توند استفاده از آن ها را غیر ممکن نماید. معمولا منشا این آلودگی ها نفوذ فاضلاب های شهری و صنعتی و همچنین سموم و آفت کش های کشاورزی به درون زمین می باشد.
بنا بر آنچه که در شرح وظایف یک کارشناس رسمی حفاظت محیط زیست تعریف گردیده، تعیین نوع آلودگی و منشا آن باید به عنوان اولین قدم در جهت حفظ منابع آب زیرزمینی(اعم از چاه ها و...) در نظر گرفته شود. کارشناس مذکور در این راستا، علت آلودگی و گستره خسارات وارد آمده به محیط زیست و منابع آبی و یا خساراتی که احتمال دارد در آینده نزدیک به آن ها وارد گردد را تعیین می نماید.
بر طبق قانون، کلیه اشخاص و موسسات دولتی یا غیردولتی وظیفه دارند تا به تمامی احتیاط ها و موارد توصیه شده توسط ماموران وزارت آب و برق و راهنمایی های آن ها جهت ممانعت از آلودگی منابع آب زیرزمینی، جامه عمل بپوشانند. به عنوان مثال یک مرکز بهداشتی و درمانی و یا یک بخش صنعتی وظیفه دارد که تا حد امکان از یک سیستم به روز جهت دفع فاضلاب و زباله های تولید شده خود، استفاده نماید.
کارشناس دادگستری حفاظت محیط زیست، انواع قراردادهای اجرایی و مدیریتی و همچنین قراردادهای مرتبط با کنترل و نظارت بر فرایندهای فیزیکی و شیمیایی مختلف، جهت رفع آلودگی محیط زیست را بررسی کرده و آن ها را با قوانین و همچنین وضعیت موجود، مقایسه می نماید. این کارشنان وظیفه دارد تا در صورت مشاهده هر تخلفی از سوی سازمان ها، آن ها را به عنوان یک واحد آلاینده محیط زیست به مراجع ذیربط معرفی کند.
علاوه بر این، هر کارشناس محیط زیست قادر است، جریمه و یا حتی نحوه محاسبه آن را برای متخلفان، تعیین نماید. این جریمه بر اساس میزان آلودگی تولید شده از آن سازمان تعیین می گردد. کارشناس مطابق با اختیارات خود و ضمن ارائه مدارک مستدل و قانونی می تواند در این زمینه اظهار نظر نماید.
با توجه به مطالب بیان شده، در صورتی که نیاز به اطلاعات جامعی در مورد برآورد میزان خسارات ناشی از آلودگی به آب های زیرزمینی دارید، می توانید با کارشناس حفاظت محیط زیست در تماس باشید.
زباله ها و فضلاب های بیمارستانی، به دلیل وجود انواع ویروس ها و باکتری ها و ترکیبات مضری که از مواد شیمیایی در این مکان ها به وجود آمده اند، از هر نوع زباله دیگری خطرناک تر هستند. در صورتی که این فاضلاب ها به درستی دفع و تصفیه نگردند، می توانند به یک خطر بزرگ برای محیط زیست تبدیل گردند. از این رو، قوانین و استانداردهایی برای دفع بهداشتی فاضلاب های بیمارستانی توصیف شده اند و یک کارشناس رسمی دادگستری حفاظت محیط زیست، با در نظر گرفتن آن ها، می تواند میزان خسارت وارد شده به محیط زیست، از طریق این آلاینده ها را برآورد کند.
در کشورهای توسعه یافته، سیستم هایی جهت تصفیه فاضلاب بیمارستان ها و مراکز درمانی ایجاد گردیده اند. علت این امر، تصفیه و تخلیه جداگانه فاضلاب های عفونی بیمارستان ها از فاصلاب های شهری است تا از ورود آن ها به رودخانه ها و آب های جاری و در نتیجه، انتقال و گسترش آلودگی در سطح وسیع تر، ممانعت گردد. به طور کل، با استفاده از یک سیستم تصفیه فاضلاب مناسب باید میزان 95 درصد از باکتری های موجود در این فاضلاب ها حذف گردد. یکی از روش هایی که امروزه در بسیاری از بیمارستان های ایران، در پیش گرفته شده است، استفاده از راکتورهای غشایی می باشد. در این روش، فاضلاب با عبور از آشغالگیرهای ریز، به درون راکتور، پمپاژ شده و باکتری های آن، تجزیه می گردند. هوادهی و کلرزنی نیز، فرایندهای دیگری می باشند که برای تصفیه پساب های بیمارستانی به کار برده می شوند.
مطابق با دستورالعمل هایی که برای هر کارشناس رسمی حفاظت محیط زیست، تعیین می گردند، این کارشناس وظیفه دارد تا وضعیت هر مرکز بهداشتی، درمانگاه و بیمارستان را بررسی نماید. پس از این کار، تطبیق یا عدم تطبیق دفع فاضلاب و زباله با استانداردهای تعریف شده را تعیین می نماید. هر کارشناس، وظایف خود را بدون غرض ورزی و با در نظر گرفتن، شواهد و مدارک موجود انجام می دهد. یکی از مهمترین اقداماتی که کارشناس دادگستری حفاظت محیط زیست، جهت برآورد خسارت ناشی از فاضلاب های بیمارستانی انجام می دهد، تعیین شعاع اثر آلودگی حاصل از فاضلاب ها و پساب ها است. با این روش می توان میزان و گستره خسارات را تعیین نمود. بخشی از آسیب وارد شده به محیط زیست ممکن است بر اثر وجود نواقص در یک واحد تصفیه خانه فاضلاب باشد که علاوه بر ایجاد آلودگی در هوا و آب ها، می تواند منجر به ایجاد آلودگی صوتی یا اختلال در عملکرد سیستم مورد نظر، گردد. محاسبه جرایم زیست محیطی نیز وظیفه دیگری است که کارشناس حفاظت محیط زیست باید برای انجام آن پارامترهایی را در نظر بگیرد. به عنوان مثال، میزان حساسیت منطقه و محیط را مد نظر قرار داده و برای تخلیه های ناگهانی نیز ضریبی را تعیین نماید. این جرایم باید با توجه به نرخ تورم محاسبه گردند.
افراد می توانند جهت مشاوره و طرح مسائل در مورد برآورد میزان خسارت فاضلاب های بیمارستانی با کارشناس رسمی محیط زیست تماس حاصل نماید.
یک کارشناس رسمی حفاظت محیط زیست، با محدودیت هایی که برای میزان انتشار آلاینده های خودروها، تعیین گردیده است، آشنایی کامل دارد و می تواند میزان آلودگی هوا و خسارات ناشی از آن به محیط زیست را برآورد نماید. امروزه ورود آلاینده های مختلف به هوا، بیش از پیش افزایش یافته و بر زندگی تمامی موجودات زنده تاثیرات مخربی را بر جای گذاشته است. به طوری که این موضوع در بسیاری از شهرها و کشورهای سراسر دنیا، به عنوان یک معضل بسیار مهم تلقی گردیده و مسئولان نیز برای حل آن، در تکاپو هستند. سوخت وسایل نقلیه، یکی از اصلی ترین منابع ایجاد آلودگی در هوا شناخته می شود که مواد سمی، از جمله هیدروکربن ها،SO2 ،NOxCO2 و CO را در محیط منتشر می نماید و همواره نیاز است تا برای جبران و کاهش خسارات ناشی از آن، تدابیر مهمی اندیشیده شود.
کارشناس دادگستری حفاظت محیط زیست، برای حل این موضوع، اقدامات مفیدی را انجام می دهد. تعیین استانداردهایی برای اندازه گیری آلاینده های مضر و پرخطر یکی از وظایفی است که باید به درستی ایفا شود.
طرح های گوناگونی از سوی سازمان های مختلف، جهت کاهش آلاینده های حاصل از سوخت خودروها، در عین افزایش بهره وری وسایل نقلیه، مطرح می گردد. نظارت بر روی این طرح ها معمولا بر عهده کارشناس رسمی محیط زیست است که مناسب ترین و قابل اجراترین آن ها را انتخاب می نماید. علاوه بر این، تلاش می کند تا نتایج طرح های در دست اجرا را نیز بررسی کند و از مطلوب بودن نتایج آن ها، اطمینان حاصل نماید. در صورتی که طرح در حال اجرا، رضایت بخش نبوده و یا مطابق با بررسی ها، به میزان قابل توجهی منجر به کاهش آلودگی هوا نشده باشد، از ادامه اجرای آن ممانعت به عمل آمده و طرح مورد نظر به سازمان محیط زیست و سازمان های مربوطه ارجاع داده خواهد شد.
علاوه بر این، یکی از اصلی ترین وظایف کارشناس حفاظت محیط زیست، این است که برنامه هایی را جهت پیشگیری و مقابله با آلودگی های محیط زیست در حوزه های مختلف و به خصوص هوا، تهیه و تنظیم نماید. هدف برخی از این برنامه ها برآورد میزان خسارت وارد آمده به هوا، با توجه به غلظت آلاینده های موجود، براثر سوخت انواع وسایل نقلیه است. همچنین این کارشناس موظف است تا راهکارهای مدیریتی و کنترلی را در این زمینه ارائه نماید. نکته ای که کارشناسان در این مورد باید مد نظر قرار دهند، این است که برنامه ها تا جای امکان با رعایت اصول و پروتکل های تعریف شده از سوی سازمان محیط زیست تعیین شده باشند. راهکارهای کنترلی نیز بایستی تا حد قابل قبولی انجام پذیر باشند. همچنین این راهکارها باید با توجه به بودجه در نظر گرفته شده برای آن ها، تعیین گردند.
جهت دریافت مشاوره، طرح و پیگیری مسائل مربوط به برآورد میزان خسارت به هوا در اثر خروجی وسایل نقلیه، می توانید با کارشناس رسمی دادگستری حفاظت محیط زیست تماس حاصل نمایید.
